مهرگان
می ستاییم مهرِ دارنده دشت های پهناور را، او که به همه سرزمین های ایرانی،
خانمانی پُر از آشتی، پُر از آرامش و پُر از شادی می بخشد. مهریَشت
بار دیگر مهرگان از ره رسید
یادمان کاویان از ره رسید
مهرگان دُردانه دیرین ماست
مهرگان پیشینه شیرین ماست
مهرگان آغاز راه کاوه بود
کاوه یک ایرانی آزاده بود
کاوه پولادین و نیک اندیش بود
پور پاک دودمان خویش بود
با تلاش و کوشش آن رادمرد
کاوه ی آهنگر ِ آزاد مرد
خاک پاک سرزمین آریا
سرزمین مردمانِ پارسا
با درفش کاویان از بند رست
اژدر ضحاک را در هم شکست
کشور از چنگال آن تازی رهید
روزگار نیک پیروزی رسید
آن قیام کاویانی یاد باد
خانه ایرانیان آزاد باد
پیشگفتار
روز «مهر» از ماه مهر و جشن«مهرگان» است.روز رهایی از بیداد ضحاک و جشن پیروزی آزادیخواهان ایرانیان است.روز برداشت، روز سپاسگزاری از داده ها و کشت پاییزی و برابری روز و شب و میزانی تاریکی و روشنایی است.ايرانيان هزاره هاست که این جشن را گرامي می دارند و از جشن های بزرگ سال، پس از «نوروز» به شمار می آورند و با شکوه ترين آیین ها را در جشن هاي شش روزه مهرگان برگزار می کنند. فلسفه آيين هاي مهرگان سپاسگزاري و نماز به درگاه خداوند برای داده های اهورایی و پایبندی به دوستي و مهربانی ميان انسان ها است.
مهرگان یکی از جشن‌های بزرگ و دیرینه ایرانیان است. این جشن به هنگام اعتدال پاییزی برگزار میشود. زادن خورشید در روز نخست مهر ماه، نمادی ست از بودن آفتاب عالم تاب در برج میزان.ايرانيان براى هر پديده طبیعی در خور ستایش، جشن (= نيايش همگانى و سپاسگزاری از اهورامزدا) برگزار مى كرده اند. یکی از اين پديده ها، برابری روز و شب است که نقطه هاى اعتدال بهاری و پاييزی نامیده می شوند و پدیده دیگر، گذر از نقطه اعتدال و رسيدن زمين به جایی که طول روز با شب به بلندترين اندازه خود مى رسند ( نقطه هاى انقلاب تابستانی و زمستانی). در دو نقطه اعتدال بهاری و پاييزی، جشن هاى نوروز و مهرگان ، و در نقطه هاى انقلاب تابستانی و زمستانی به ترتيب ، تيرگان و ديگان (يلدا) برگزار مى شده است.
دو جشن تيرگان و مهرگان مناسبتي حماسي و ملي نیز دارند و هر دو يادآور نجات و رهايي مردمان این سرزمین اند.در تيرگان مرزهاي ايران را كه در پي شكست از توران مي‌رفت تا به تنگي دل مردمانش شود، پرتاب تيري كه از جان آرش نيرو مي‌گرفت به فراخي رسانيد. و در مهرگان پايه‌هاي سلطنت ضحاك ماردوش كه ماران شانه‌هايش از مغز جوانان خورش مي‌كردند ، با فرياد دادخواهي كاوه آهنگر لرزيدن گرفت و با افراشته شدن درفش كاوياني و خيزش ايرانيان به رهبري فريدون، هزار سال ستم و بيداد ضحاك تازي به پايان رسيد.در ایران باستان روزهای ماه هر کدام نام ویژهای داشتند و هرگاه نام یکی از این روزها با نام ماه برابر می شد، آن روز را جشن می گرفتند. روز مهر از ماه مهر: جشن مهرگان؛ برابر با دهم مهرماه در گاه شماری امروز ایرانی. از سال 1304خورشیدی که پنج روز پنجه (خمسه) از پايان سال برداشته و شش ماه نخست، 31 روزه شد، روز آغاز جشن مهرگان دهم مهرماه شد و تا شانزدهم مهرماه ادامه يافت. «جشن مهرگان»، مانند نوروز بزرگ ترین جشن ایرانی بوده است. این جشن از روز مهر ایزد آغاز شده و شش روز، تا رام ایزد، دنباله داشته است.
روز آغاز جشن مهرگان، مهرگان همگانی (عامه) و روز انجام، مهرگان ویژه (خاصه) نام دارد. در گاه شماری باستانی ایران، سال به دو پاره بخش می شده: تابستان و زمستان، که جشن نوروز، جشن آغاز تابستان و مهرگان، جشن آغاز زمستان بوده و از این رو این دو جشن با هم برابری می کرده اند. چنان كه ابوریحان بیرونی در «آثارالباقیه» آورده است: «... ما در عهد زرتشتی بودن می‌گفتیم، خداوند برای زینت بندگان خود یاقوت را در نوروز و زبرجد را در مهرگان بیرون آورد و فضل این دو روز بر روزهای دیگر مانند فضل یاقوت و زبرجد است بر جواهرهای دیگر ...». و نیز در«آثارالباقیه» آمده است: «… و برخی مهرگان را بر نوروز برتری داده‌اند چنان‌كه پاییز را بر بهار برتری داده‌اند...»
مهرگان روز پیروزی کاوه آهنگر قهرمان جاوید ایران زمین بر ضحاک پادشاه ستمگر و به غل کشیدن او به کوه دماوند است. همچنین آمده است که در این روز یزدان به جهان که تا آن زمان تاریک بود نور بخشید و در این روز مشی و مشیانه (نخستین زن و مرد) آفریده شدند. به هر صورت در دوره هخامنشیان کلمه مهر بارها بر قلب سنگها حکاکی شد تا پیغامی برای آیندگان باشد.
در اين ميان حتا اگر از استوره‌ي كاوه آهنگر كه درفش دادخواهي و ستم‌ستيزي ايرانيان است چشم‌پوشي كنيم و پيوند مهرگان با ميترا و مهر را هم كه نشان از پيشينه‌ي اين جشن كهن دارد ناديده بگيريم، همزماني آغاز فصل برداشت كشاورزان با مهرگان ، بر مردمي‌بودن اين جشن كهن گواه است و از طرفي اينكه مهرگان آغاز اعتدال پاييزي را نويد مي‌دهد همانگونه كه نوروز پيام‌رسان اعتدال بهاري است، اين دو جشن كهن را همانند دو روي سكه‌ي فرهنگ ايران مي‌نماياند. باشد كه مهرگان را بيش از اين گرامي بداريمدر واقع جشن مهرگان جشنی وابسته به طبيعت است که از الهه مهر پارسيان و الهه عشق و دانايی الهام می گيرد. اين جشن در فصل برداشت محصول برگزار می شده که جشن "مهرگان" یا جشن کشت پاییزی خوانده می شود.شبانان و کشتکاران گرد هم حلقه زده و مهرگان را جشن می گیرند. سپاس خویشتن را به درگاه اهورامزدا می رسانند و با سرودهای شیوا،«مهر»، ایزد نگهدارنده دشت ها و خرمن ها و ستوران را به همپایی در پایکوبی فرا می خوانند. به دیگر سخن،«مهرگان» جشن دهقانان و شبانان زحمتکش دیار ما بوده است در دل تاریخی دور و دراز. درو پایان می گرفت و محصول دست انسان گرامی داشته می شد. جشن مهرگان براى همه مردم به ويژه كشاورزان ارزش ویژه ای داشته است. چون در آغاز پاييز آنان غلات و حبوبات و ميوه هاى خود را برداشته و دوران آرامش را در پيش داشتند، بر این پایه در اين روز به سپاسگزارى پروردگار جهان مى پرداختند. پیدایش مهرگان پیشینه جشن مهرگان به اندازه دیرینگی ايزدش، «مهر» است و تاجایی كه بن نوشت های موجود نشان می‌دهند، اين جشن ــ دست كم ــ از دوران فريدون پیشدادی آغاز شده است. شاهنامه فردوسی به روشنی از پیدایش اين جشن در دوران پادشاهی فريدون سخن گفته است:
فریدون چو شد بر جهان كامکار
ندانست جز خویشتن شهریار
به رســم کیان تاج و تخت مهی
بیاراست با کاخ شاهنشهی
به روز خجسته ســر مهر ماه
به سر برنهاد آن كیانی كلاه
زمانه بی اندوه گشـت از بدی
گرفتند هر کــس ره بـخردی
دل از داوری هـا بپرداخـتـنـد
به آیین، یکی جشن نو ساختند
نـشـسـتـنـد فرزانگان شادكام
گـرفتند هـر یک ز ياقوت جام
می روشن و چهره شاه نو
جهان نو ز داد از سرِ ماه نو
بـفـرمـود تا آتش افـروخـتـنـد
همه عنبر و زعفران سوختند
پـرسـتـیـدن مهرگان دیـن اوسـت
تن‌آسانی و خوردن آیین اوست
كنون یادگارست ازو ماه مهر
به كوش و به رنج ایچ منمای چهر«مهر» (ميترا) در پارسي مفهوم «فروغ، روشنايي، دوستي، پيوستگي، پيوند و مهربانی» را می دهد و ضد دروغ، دروغ گويي، پيمان شكني و نامهرباني است. جالب است که بدانید در زبان پارسي، واژه «دروغ» ازسه هزار سال پيش تغيير نکرده و تلفظ اوليه آن «دروگ» بوده است. پيش از هخامنشيان، جشن مهرگان را «بغ يادي» (ياد خدا یا روز سپاسگزاري از خدا) مي گفتند. «بغداد» (خدا آن را داده ) نام درختستاني در نزديكي تيسفون پايتخت اشكانيان و ساسانيان بود كه پس از گذشت زمان به صورت شهر درآمد و پايتخت عباسيان شد.از این رو مردم همه كشورها، ايرانيان را مهربان ترين، باگذشت ترين و ميهمان نواز ترين مردم جهان می دانند.
عمر خيام نيشابوري كه تقويم خورشيدي را تنظيم كرده، درباره مهر ماه و جشن مهرگان گفته است: «اين ماه را از آن مهرماه گويند كه مهرباني بود مردمان را بر يكديگر، از هر چه رسيده باشد، از غله و ميوه نصيب باشد، بدهند و بخورند با هم.».
مهر میانجی بین تاریکی شب و روشنی روز، میانجی میان دل ها، نگه دار پیمان ها، پاسدار عشق و دوستی و ایزدی از ایزدان محبوب ایران باستان، واسطه میان خالق و مخلوق و گواه راستگویان و کیفر دهنده عهد شکنان است.مهرگان جشن پاس‌داری ِ پيمان‌های اجتماعی است. يعنی جشن ِ «انسان». موجودی که هويت ممتاز خود را در گرو همين پاس‌داری يافته است. اگر نوروز را روز «زمين» ناميده‌اند، چنانچه مهرگان نيز به اندازه‌ی نوروز شهرت می‌يافت هيچ دور از انتظار نبود که آن را روز «انسان» بخوانند. بی‌ترديد انسان و پیمان های او در زمان های کهن به ویژه در جايی‌که زادگاه تاريخی کشاورزی است، با محصول و جانورانی که پيرامون زندگی کشاورزان هستند در هم می‌تند. زمان مهرگان نشان از اين نکته دارد.
جشن «میتراکانا» هخامنشینشانه هایی از برگزاری جشن مهرگان در زمان هخامنشيان در نخستين روز از ماه مهر وجود دارد. در گزارش‌هاي مورخان يوناني و رومي از اين جشن با نام «ميثْـرَكَـنَـه/ ميتراكانا» ياد شده است. نام ماه مهر در كتيبة ميخيِ داريوش در بيستون به گونة «باگَـيادَئيش» (= باگَـيادي/ بَـغَـيادي) به معناي احتمالی «ياد خدا» آمده است.كتسياس، پزشك اردشير دوم پادشاه هخامنشي، نقل كرده است كه در اين جشن ايرانيان با پوشيدن رداي ارغواني رنگ و همراه با دسته‌هاي نوازندگان و خنياگران به رقص‌هاي دسته‌جمعي و پايكوبي و نوشيدن مي‌پرداخته‌اند. فيثاغورث در سفرنامه منسوب به او، شرح مي‌دهد كه پرستندگانِ ستاره‌اي درخشان كه آنرا ميترا مي‌ناميدند، در غاري تاريك كه چشمه آبي در آنجا جريان داشت و نقش صورت‌هاي فلكي بر آنجا نصب شده بود، حاضر مي‌شدند و پس از انجام مراسم گوناگون (كه نقل نكرده)، ناني مي‌خوردند و جامي مي‌آشاميدند.
آنگونه كه از گفتار ثعالبي در «غُرَر اخبار ملوك فُرس و سيرِهم» دريافته مي‌شود، گمان میرود که در زمان اشكانيان نيز جشن مهرگان با ويژگي‌هاي عصر هخامنشي برگزار مي‌شده است. مهرگان پس از ساسانیان در نظم و نثر پارسی، درباره جشن مهرگان گفت وگو و اشاره آمده است. پس از ساسانیان، در آن روزگاران پر آشوب که نابسامانی و پریشانی در ایران گسترش پیدا کرده بود، ایرانیان، همچنان، آیین های گذشته را نگه داشتند و در هنگام آزادی، این آیین ها به آشکاری و روشنی و فر و شکوه برگزار می شد و در زمانی که سختگیری تازیان در این باره با لا می گرفت، به گونه ای پنهان آیین های برگزار می شد.بیرونی در «التفهیم» می نویسد:«... در روز مهرگان فرشتگان به یاری كاوه آهنگر شتافتند و فریدون به تخت شاهی نشست و ضحاك را در كوه دماوند زندانی كرد و مردمان را از گزند او برهانید ...». و «... اندرین روز، آفریدون ظفر یافت بر بیورسب جادو، آنك معروف است به ضحاك و به كوه دماوند بازداشت و روزها كه سپس مهرگان است همه جشنند، بر كردار آن چه از پس نوروز بُوَد ...». گردیزی در کتاب «زین الاخبار» درباره مهرگان می نویسد: «این روز مهرگان باشد و نام روز و ماه همراهند و چنین گویند که اندر این روز آفریدون بر بیوراسب که او را ضحاک گویند، پیروز شد و او را اسیر کرد و او را بست و به دماوند برد و در آن جا وی را زندانی کرد. مهرگان بزرگ و برخی از مغان چنین گویند که این پیروزی فریدون بر بیوراسب، رام روز بوده است». اسدی توسی نیز در گرشاسب‌نامه از چرایی پیدایش مهرگان چنین گزارش میدهد:
فریدون فرخ به گرز نبرد
ز ضحاك تازی برآورد گرد
چو در برج شاهین شد از خوشه مهر
نشست او به شاهی سر ماه مهر بیرونی كه به سخت‌كوش و پركاری نامدار است، گویا بایسته می‌داند كه در مهرگان و نوروز بیاساید، آن گونه كه «شهروزی» در مورد وی گوید: «… دست و چشم و فكر او هیچ‌گاه از عمل بازنماند، مگر به روز نوروز و مهرگان.»!
رودکی درباره مهرگان چنین سروده است:
ملکا جشن مهرگان آمــــد
جشن شاهان و خسروان آمــد
جز به جای ملهم و خرگاه
به دل بــاغ و بـــوسـتـان آمـــد
مورد برجای سوسن آمـــد بــاز
می بر جای ارغوان آمــــد
تو جوانمرد و دولت تو جوان
می بر بخت تو جوان آمـد
دقيقی در بيتی می‌گويد:
مهرگان آمد جشن ملک افريدونا
آن کجا گاو بپروردش برمايونا
ابولفضل بیهقی،جشن مهرگانی را گزارش می کند که در روزگار مسعود غزنوی برگزار شده: «... به جشن مهرگان بنشست و چندان نثارها و هدیه ها و طرف و ستور آورده بودند که از حد و اندازه بگذشت و سوری صاحب دیوان بی اندازه چیزها فرستاده بود، نزدیک درش تا پیش آورد، همچنان نمایندگان بزرگان پیرامون چون خوارزمشاه آلتونتاش و امیر چغانیان و امیر گرگان و کشورهای قصدار، مکران و دیگران بسیار چیز آوردند و روزی با نام بگذشت».
به روایتی تاجگذاری اردشیر پاپكان، برابر با جشن مهرگان بوده است. در این روز موبدموبدان سفره ای که در آن لیمو، شکر، نیلوفر، سیب، به، انار، و یک خوشه انگور سفید و هفت شاخه مورد گذاشته بود، واج گویان(همراه با آوای اوستا) نزد شاه می آورد. ابوریحان بیرونی در این باره می نویسد:«... گویند مهر، نام خورشید است و در چنین روزی پدیدار گشته، از این رو، نام مهرگان را به او نسبت داده اند. پادشاهان در این روز تاجی به شکل خورشید که در آن دایره ای مانند چرخ چسبیده بود بر سر می گذاشتند.
در کتاب «تلمود»، از کتاب های مقدس یهود هم از جشن مهرگان سخن رفته است و این نشان میدهد که این جشن در بسیاری از سرزمین های دنیای باستان برگزار میشده است. واژه «مهرجان» که معرب شده مهرگان است، اکنون در بسیاری از کشورهای عرب زبان حاشیه خلیج فارس و برخی از کشورهای شمال آفریقا به مفهوم جشنواره (فستیوال)، كاربرد دارد و وارد زبان و قلمرو فرهنگی كشورهای عرب‌زبان شده است، و این نشانه دیگری از فر و شكوه این جشن باستانی است.
ايرانيان از ديرباز كوشيده اند كه كارهاي مهم را از مهر ماه آغاز كنند، از جمله ازدواج و تشكيل زندگاني خانوادگي. به نوشته مورخان يوناني، به دستور داريوش بزرگ بود كه دبستان هاي ايران از مهر ماه آغاز به كار كرده اند و انتشار همين نوشته ها سبب شد كه در سراسر جهان آغاز سال تحصيلي از 10 شهريور تا 10 مهر قرار داده شود. اين مورخان نوشته اند كه در دبستان ها كه ويژه پسران ايران بود به كودكان مي آموختند كه نیرومندی و شکوه میهن و نگه داری از فرهنگ و تمدن ایران بستگي به آن دارد كه با هم باشند و ارتشي شكست ناپذير داشته و همواره آماده دفاع از سرزمین شان باشند. داريوش بزرگ حكومت خود را از مهر ماه آغازكرد. مهستان (سناي ايران در برابر سناي روم) كه ازسال 137 پيش از ميلاد آغاز به كار كرد، فعاليت سالانه اش را روز پس از جشن مهرگان از سر گرفته بود. در روزگار پهلوي ها نيز گشايش سال پارلماني ايران از مهر ماه شد.
مورخان يونان، روم و يهود درباره مهرگان فراوان نوشته اند و بی گمان همین نوشته ها سبب شد که جورج واشنگتن نخستين ریيس جمهوري آمريكا روز Thankgiving (شكرگزاري) را در همين روز تعیین كرد كه هفت دهه بعد آبراهام لينكلن آن را با آخرين پنجشنبه ماه نوامبر جا به جا ساخت، ولي كانادايي ها مراسم شكر گزاري را همچنان در پايان فصل برداشت محصول (در مهرماه) برگزار مي كنند.
جشن مهرگان امروزی زرتشتیان هر سال جشن مهرگان را با شکوه هر چه تمام تر برگزار می کنند. چند روز مانده به پاییز با خانه تکانی به پیشباز پاییز و مهرگان می روند، در روز مهر از ماه مهر جلوی در خانه ها را آب پاشی و جارو کرده و پس از آن با رفتن به نیایشگاه ها و گردهم آمدن با تهیه خوراک های سنتی از یکدیگر پذیرایی می کنند و با سخنرانی، سرود و شعر و دکلمه جشن مهرگان را با شادی برپا می کنند. در برخی روستاهای کشور جشن مهرگان همراه با اجرای موسیقی سنتی همراه است. بدین گونه که در روز پنجم پس از مهرگان گروهی از اهالی روستا که بیشتر آنان را جوانان تشکیل می دهند در تالار مرکزی یا نیایشگاه مرکزی روستا یا سرچشمه و قنات، گرد هم می آیند و «گروه ساز» را تشکیل می هند، هنرمندان روستایی نیز با سُرنا و دف گروه را همراهی می کنند، آن ها با هم حرکت کرده و از یک سوی روستا و از نخستین خانه مراسم بازدید از اهالی روستا را آغاز می کنند و با شادی وارد خانه ها میشوند، کدبانوی هر خانه مانند همه جشن های ایرانی نخست آینه وگلاب می آورد و اندکی گلاب در دست افراد ریخته و آینه را در برابر چهره آن ها نگه می دارد و سپس آجیل«لُرَک» را همه گروه پخش می کند و همراه با شربت و شیرینی پذیرایی می شود. آن گاه یکی از افراد گروه ساز که صدایی رسا دارد نام های کسانی را که پیش از این در این خانه سکونت داشته و درگذشته اند، باز می گوید و برای همه آن ها آمرزش و شادی روان آرزو می کند. سپس بشقابی از لرک را در دستمال بزرگی که بر کمر بسته می ریزند و از خانه بیرون می آیند و به خانه بعدی می روند. چنان که در خانه ای بسته باشد، برای لحظه ای بیرون خانه می ایستند و با بیان نام های درگذشتگان این خانه بر روان و فروهر آن ها درود می فرستند. برخی از خانواده ها نیز پول و میوه برای استفاده در جشن مهرگان به گروه می دهند و برخی دیگر نیز نوعی نان مخصوص به نام «لووگ» درست می کنند و گوشت های بریان شده که به قطعات کوچکی تقسیم شده است، همراه با سبزی داخل نان قرار داده به گروه می دهند. پس از پایان مراسم در نیایشگاه، موبد یا کدخدا، آجیل، میوه و نان و گوشت و سبزی جمع آوری شده را در میان شرکت کنندگان پخش می کند. مردم تا آن جا که امکان دارد با لباس های ارغوانی گرد هم آمده و به پایکوبی و شادی می پردازند.
همچنین، امروزه در بسیاری از جاهای ایران، مردم بدون اینکه بدانند برای مهرگان خود را آماده می کنند.امید اینکه امسال نیز مثل هر سال ایرانیان در همه جای دنیا پیام مهرگان را با شعر و موسیقی و رنگ و نور بر قلب جهانیان بنگارند، تا همه دوباره عاشق شویم زندگی را، و خدارا .
آغاز سال نو کشاورزی در هنگام اعتدال پاييزي با نظام زندگيِ مبتني بر كشاورزيِ ايرانيان بستگيِ كامل دارد. مي‌دانيم كه سال زراعي از اول پاييز آغاز و در پايان تابستان ديگر خاتمه مي‌پذيرد. قاعده‌اي كه هنوز هم در ميان كشاورزان متداول است و در بسیاری از نواحی ایران جشن‌های فراوان و گوناگونی به مناسبت فرارسیدن مهرگان و پایان فصل زراعی برگزار میشود. در این جشنها گاه ترانه‌هایی نیز خوانده میشود که در آنها به مهر و مهرگان اشاره میرود. امسال سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري مازندران ، مراسم جشن خرمن مهرگان را در شهرستان بهشهر برگزار كرد.
اين جشن پرشور و باستاني توسط انجمن دوستداران ميراث فرهنگي «هوتو» با همكاري سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري مازندران ، اداره تربيت بدني شهرستان بهشهر ، شهرداري و شوراي شهررستمكلا در گوهرتپه بهشهر برگزار شد. مسوول فرهنگي ، هنري همايش و مدير انجمن دوستداران ميراث هوتو ، هدف از برپايي اين مراسم را شكرگزاري به درگاه ايزد يكتا عنوان كرد و گفت : در آيين زرتشت ، مردمان كار و زراعت ، به شكرانه برداشت محصول و آرامش از سيرماني خانواده تا سال زراعي ديگر ، جشني را برپاداشته و سفره بركت خويش را در دشت مي‌گستراندند. وي افزود : جشني كه همزمان با چينش دسته‌هاي پربركت گندم و شالي و شروع برداشت خرمن برپا مي‌شد و مهر را در روز مهرگان مي‌پراكند. وي در ادامه عنوان كرد : مهرگان از مهمترين جشن هاي باستاني ، اسطوره‌اي و فصلي محسوب مي‌شود كه در گذر ايام اهميت و قداست خود را از دست نداده است و گويي حيات خود را از كشت و كشاورزي وام گرفته است. در مازندران اين آيين در روستاهاي دور و بنه‌هاي كوهستاني البرز ، در ميان گالش‌ها و كوه نشينان در لاريجان و رويان برگزار مي‌شد و در سالهاي اخير نيز اين جشن در روستاها و حاشيه شهرها انجام مي‌پذيرد. باتوجه به شرايط اقليمي مازندران و كشت برنج كه محصول پايه محسوب مي شود بايد از سنتي ديرپا و پابرجا ياد كرد كه با جشن مهرگان ، قرابتي مستحكم دارد. جشن مهرگان ، توزيع مهر و دوستي در ميان مردماني است كه در كنار هم ، بركت زمين را درو كرده‌اند و با شكرگزاري به آستان احديت و استراحت زمستاني ، چشم انتظار نوروز پربهار و زيبايي ، كار وتلاش مي‌شوند.
اجراي موسيقي مازندراني ، شعر نبوي و مسابقات مختلف ورزشي بومي برنامه هاي جنبي اين مراسم است. امروزه سنت كهن آغاز سال نو کشاورزی، از ابتداي پاييز با نام «سالِ وِرز» در تقويم محلي كردان مُـكريِ مهاباد و طايفه‌هاي كردان شكري باقي مانده است. همچنين در تقويم محلي پامير در تاجيكستان (به ويژه در دو ناحية «وَنج» و «خوف») از نخستين روز پاييز با نام «نوروز پاييزی » ياد مي‌كنند.
سفره مهرگان سفره مهرگانی نیز همچون هفت سین نوروزی و دیگر سفره های جشن های ایرانی، هفت چینی از میوهها و خوراکیهاست همراه با شاخههایی از درختان «سرو»،«مورد» و «گز» و شربتی از عصارهی «هوم»(هَئومَه) که با شیر رقیق شده و نان مخصوص «لووگ» كه روی پارچه‌ای ارغوانی گرد یک آتشدان چیده میشوند. هفت میوه همچون سیب، انار، ترنج، سنجد، بی (به)، انگورسفید، انجیر، كُـنار، زالزالک، ازگیل، خرمالو و ... آجیل ویژهای از هفت خشکبار از جمله مغز گردو، پسته، مغز فندق، بادام، تخمه، توت خشک، انجیرخشک، نخودچی و ... آش هفت غله از گندم، جو، برنج، نخود، عدس، ماش و ارزن. کاسهای پر از آب و گلاب و سکه و برگ آویشن همراه با گلهای بنفشه و نازبو (ریحان)، آیینه، سرمهدان، شیرینی و بوهای خوش همچون اسفند و عود و کُندر.
موسیقی مهرگان خلف تبریزی در «برهان قاطع» برای یكی از مقام‌ها و لحن‌های موسیقی سنتی ایران نام موسیقی مهرگانی را آورده است؛ که گمان میرود در دوران کذشته در جشن مهرگان موسیقی ویژهای نواخته میشده که اکنون از آن آگاهی نداریم. همچنین در میان دوازده مقام نامبرده شده در كتاب «موسیقی كبیرِ» ابونصر فارابی، مقام یازدهم با نام مهرگان ثبت شده است و نیز نظامی گنجوی در منظومهی «خسرو و شیرین» نام بیست و یكمین لحن از سی لحن نامبردار شده را «مهرگانی» نوشته است.
![[Post Image]](http://i35.tinypic.com/i53r83.jpg)
محمد علی مجتهدی یکی از مدیران نامور، برجسته و نیک نام ایرانی است. او فرنشین دبیرستان البرز میان سال های۱۳۵۷ـ۱۳۱۴خ. و بنیادگزار دانشگاه صنعتی شریف (آریامهر) بود.
